تبوی نامطبوع عرق در بدن جزء مواردی است که می‌تواند بر روابط اجتماعی تاثیر گذار باشد و باعث شرمندگی نزد افراد جامعه شود. یکی از راه های از بین بردن این بوی نامطبوع که به شکل طبیعی از سوی بدن صورت می گیرد ترشح مایعات به وسیله غدد اکرین و آپوکرین است که روی سطح پوست قرار دارند، این عمل باعث تنظیم دمای بدن می گردد.
در حقیقت زمانی که دمای بدن به دلایل مختلفی چون فعالیت های بدنی، قرار گرفتن در مکان های گرم، مواجهه با اضطراب و یا استرس بالا می رود، بخار شدن عرق از روی سطح پوست باعث متعادل شدن دمای بدن و خنک شدن می شود.
عرق بدن به تنهایی باعث بوی بد نمی شود بلکه در برخی نواحی چون سینه ها، زیر بغل، ناحیه تناسلی و مقعدی هنگامی که باکتری های موجود بر روی پوست توسط غدد، برخی اسید های آزاد شده هنگام تعرق را تجزیه می کنند مقداری از مواد زائد باکتری ها باقی می مانند و همین مسئله سبب بوی بد عرق می شود.
اساساً تغییر در شیوه زندگی و استفاده از درمان های سنتی و خانگی برای رفع بوی بد عرق بسیار تاثیر گذار است. ولی در مواردی که عرق کردن بیشتر از حد معمول و با بوی بد همراه باشد مستلزم این است که به پزشک مراجعه شود. زیرا احتمال بروز بیماری زیاد است و می تواند نشانه اختلال در بدن باشد. توجه به این نکته ضروری است که تا زمان طی شدن دوره درمان ممکن است حتی با رعایت کامل نظافت بدن شاهد بوی بد تعریق باشید ولی باید تحمل کنید و به ادامه درمان خود بپردازید.
در این مقاله سعی بر این داریم تا اطلاعات خود در زمینه بوی بد عرق، علائم و راه های پیشگیری و درمان را با شما به اشتراک بگذاریم.
نشانه های بوی بد عرق
در اصل بوی بدن از زمانی که فرد به سن بلوغ می رسد آشکار می شود زیرا با شروع این سن غدد آپوکرین که در سطح پوست قرار دارند رشد خود را آغاز می کنند. مردان نسبت به زنان بیشتر درگیر کنترل بوی عرق در بدن خویش هستند زیرا به خاطره فعالیت بدنی زیاد بیشتر دچار تعریق می شوند.
در کل، همانطور که برخی از افراد به شکل طبیعی کمتر یا بیشتر از دیگران تعرق دارند، این امکان وجود دارد که میزان بوی بدن در افراد، متفاوت باشد. حال اگر این بوی بد عرق با علائم زیر همزمان مشاهده گردد نسبت به وضعیت خود توجه لازم را داشته باشید تا اقدامات موثر را انجام دهید.
- اگر فعالیت جسمی شما کم و محیط گرم نیست اما شما دائماً عرق می کنید و لباس هایتان به خصوص در ناحیه زیر بغل خیس می گردد این زنگ خطر است.
- تعریق در ناحیه کف دست و پا آنقدر شدید است که شما در فعالیت های روزانه مانند در دست گرفتن خودکار، گرفتن دستگیره درب یا استفاده از گوشی، کامپیوتر و لپ تاپ خود دچار مشکل می شوید.
- تعریق هنگام خواب
- مرطوب شدن همیشگی پوست و بروز عفونت های دائم در منطقه ای که تعریق زیاد است.
- بوی نامطبوع مانند بوی فاسد شدن میوه که ممکن است نشانه بروز بیماری دیابت باشد.
- بوی نامطبوع مانند بوی وایتکس که ممکن است حاکی از احتمال بروز بیماری های کبدی و یا کلیوی باشد.
- تغییر ناگهانی بوی عرق در بدن
علت به وجود آمدن عرق و بوی بد آن چیست؟
همانطور که در سطرهای بالا اشاره کوتاهی به غدد ترشح عرق داشتیم، غدد آپوکرین و اکرین غدد ترشحات عرق در بدن محسوب می شوند که غالبا تعرق مربوط به ترشحات غدد آپوکرین است. اما هر دو می توانند باعث بوی نامطبوع در بدن گردند.
عملکرد غدد آپوکرین : این غدد در مناطقی از پوست که مو دارد مانند زیر بغل، کشاله ران و یا حتی نواحی دور سینه قرار دارند. غلظت تعریق غدد آپوکرین بیشتر از عرق ایجاد شده به واسطه غدد اکرین است. غدد آپوکرین در زمان مواجهه با استرس و اضطراب مایعی شیری رنگ از خود آزاد می‌کنند. جالب است بدانید که این مایع شیری رنگ تا وقتی که با باکتری های پوست ترکیب نشود، فاقد بو است. زمانی که باکتری های موجود بر روی سطح بدن فعالیت خود را برای تجزیه عرق خشک شده آغاز می کنند قابلیت ایجاد بوی آزار دهنده در افراد را دارند. زیرا آپوکرین حاوی مواد شیمیایی فرومون است که هورمون فرومون توانایی تاثیر بر دیگر مواد را دارد.
زمان فعالیت غدد آپوکرین با فرا رسیدن بلوغ به دلیل افزایش هورمون های آندروژن آغاز می گردد، به این خاطر است که در کودکی بوی بد تعرق ایجاد نمی شود و این مسئله مشکل ساز نیست.
عملکرد غدد آکرین: غدد آکرین در سراسر بدن قرار دارند. عرق ناشی از غدد آکرین بدون رنگ و بو بوده اما حاوی ماده تقریباً نمکی است. زمان تجزیه باکتری ها بر روی سطح پوست، بوی نامطبوع تولید می شود. عوامل تاثیر گذار بر این بو ممکن است به دلیل مصرف الکل و استفاده از داروی خاص و یا مصرف غذای خاص باشد.
زمانی که هورمون های موجود در غدد آکرین و آپوکرین فعال شوند موارد زیر باعث بدتر شدن بوی بدن می گردد از جمله:
- ورزش و تمرینات سنگین
- گرمای هوا
- اضافه وزن
- به هم ریختن سطح هورمون های بدن در دوره بلوغ و یائسگی
- استفاده کردن از برخی دارو هایی چون داروی ضد افسردگی
- نوع تغذیه و رژیم غذایی، مصرف همیشگی غذاهای چرب، غذاهایی با بوی شدید مثل پیاز، سیر و ادویه ها
- مبتلا بودن به بیماری کبدی یا کلیوی و یا حتی دیابت
- کمبود ویتامین B کمپلکس،C،D
- استفاده افراطی از شیرینی و شکلات
دقت کنید که یکی از دلایل بوی بد بدن بخصوص زیر بغل مصرف زیاد شیرینی و شکلات می تواند باشد. علت این موضوع به این شرح است که باکتری ها قند را دوست دارند و اگر قند خون شما افزایش یابد در اثر تعریق گلوکز آزاد شده از مصرف مواد قندی از پوست خارج می شود که باکتری های موجود روی سطح پوست آن را به ماده ای الکل مانند تبدیل می کنند. این نوع از الکل بوی نسبتاً تندی دارد و باعث آزار اطرافیان شما خواهد شد.
- استفاده بیش از حد گوشت سفید و قرمز
استفاده زیاد بعضی از ویتامین ها و یا کمبود آن ها در بدن امکان ایجاد بوی بد به خصوص در زیر بغل را دارد. گوشت سفید و قرمز ویتامین کولین داشته که علت اصلی این بوی نامطبوع در زیر بغل به شمار می آید. ویتامین کولین از خانواده ویتامین B محسوب می شود و در اثر مصرف بیش از حد گوشت، با گذشت زمان بر عرق شما اثر منفی می گذارد. معمولاً کسانی که در رژیم غذایی خود از پروتئین زیاد مصرف می کنند بیشتر از افراد دیگر دچار این بوی نامطبوع می گردند.
- مصرف کلم و زیره
این گروه از مواد غذایی با دارا بودن مقدار زیادی گوگرد باعث بوی بد عرق می شوند. در صورت امکان به خصوص در فصل های گرم سال از مصرف این مواد غذایی صرف نظر کنید.
تعریق های غیر طبیعی
عرق کردن های بیش از حد معمول را هایپرهیدروزیس می گویند که طی آن بدن بدون نیاز به خنک شدن عرق می کند. هایپرهیدروزیس بیشتر در ناحیه های دست و پا و زیر بغل رخ می دهد. اگر پزشک معالج این بیماری را تشخیص دهد، بررسی ها و آزمایشات لازم را برای تایید، تشخیص و درمان تجویز می کند.
هایپر هیدروزیس دو نوع است:
هایپر هیدروز اولیه: دلیل آشکار شدن این مسئله، یک بیماری پزشکی نیست. فرد سالم است ولی ممکن است از کودکی یا سن نوجوانی زیاد عرق کند. تعریق فرد در یک یا دو ناحیه از بدن مثل کف دست، کف پا، پیشانی و یا زیر بغل حادث شود در صورتی که مابقی بدن خشک است.
هایپر هیدروز ثانویه: همانطور که از مشخصاتش پیداست برعکس هایپر هیدروز اولیه، منشأ تعریق زیاد خود بدن نیست بلکه مصرف بعضی از داروها، کافئین، نیکوتین، مکمل های غذایی، ادویه جات، مصرف سیر و دیگر غذاهای معطر است. البته قابل ذکر است که اضافه وزن، تومور، یائسگی، نقرس، دیابت، اختلالات تیروئیدی، آسیب به سر، اختلالات غده هیپوفیز، مصرف الکل و بیماری های قارچی _ عفونی نیز موثر است. در این نوع از هایپر هیدروز، بوی نامطبوع عرق احساس می شود.
دلایل قطعی برای تشخیص علت هایپرهیدروزیس اولیه مشخص نشده است ولی اگر اضطراب و استرس علت عرق کردن باشد باز در این نوع از هایپر هیدروزیس، نمی توان آن را در شمار بیماری های روانی طبقه بندی کرد.
در بعضی از مطالعات که در سالهای اخیر انجامیده به تاثیر عوامل ژنتیکی اشاره شده است، زیرا به نتایجی دریافته اند که نشان می دهد این نوع از هایپر هیدروزیس در اعضای یک خانواده معمول تر است.
عوارض شایع بوی بد عرق
برای حضور در جامعه و معاشرت با مردم ظاهری آراسته با بوی خوش بسیار مهم است. مردم از افرادی که بوی بد عرق بدهند گریزان هستند. در بعضی از جوامع این معضل نشانه پایین بودن فرهنگ شخص است که گویی آموزش های لازم برای رعایت بهداشت فردی را ندیده باشد زیرا هنگامی که تعریق زیاد کنترل نشود باعث ایجاد عفونت های پوستی و قارچی می گردد خوشبختانه راهکارهای زیادی برای حل مسئله پیدا شده است.
آیا می توان از تعریق جلوگیری نموده و عوارض بوی بدن آن را به حداقل رساند؟
- همیشه بدن خود را پاکیزه نگه دارید و با صابون خود را شستشو دهید.
روزی یک بار دوش بگیرید تا باکتری های سطح پوست از بین بروند. همانطور که گفته شد عرق به تنهایی بوی بد ندارد ولی زمانی که باکتری های سطح پوست با آن ترکیب می شوند بلافاصله تکثیر شده و بوی بدی را ایجاد می کنند. پس می توان نتیجه گرفت شستن کامل مناطقی از بدن که تعرق در آن بیشتر است می تواند کمک کننده در پیشگیری از بوی بد تعرق شود. استفاده کردن از شوینده های مناسب و صابون های آنتی باکتریال از مهمترین گزینه ها برای شستشوی بدن است. حتماً زیر بغل خود را اصلاح کنید تا عرق در آن ناحیه سریعتر تبخیر گردد و باکتری نتواند با عرق وارد تعامل شده و ایجاد بوی بد کند.
- خشک کردن بدن بعد از شستشو بسیار مهم است.
زمانی که دوش گرفتید بدن خود را به طور کامل خشک کنید به خصوص، در نواحی که تعریق زیاد است دقت بیشتری داشته باشید. اگر پوست خشک شود باکتری ها دیگر نمی توانند تکثیر پیدا کرده و ایجاد بوی بد کنند.
- استفاده از ضد تعریق ها بعد از خشک کردن بدن.
بعد از تمیز و خشک کردن بدن استفاده از یک ضد تعریق مهم است. اصولاً این محصول حاوی کلرید آلومینیوم بوده که سبب توقف تعریق می گردد. زمان مصرف، دو بار در روز است. یک بار صبح و یک بار در عصر از آن استفاده کنید.
- لباس هایتان را تمیز نگه دارید.
در زمان تعریق شدید بلافاصله لباس را تعویض کنید زیرا به کاهش بوی نامطبوع عرق کمک خواهد کرد. هنگامی که بوی بد پا شما را آزار می دهد حتماً جوراب هایتان را تعویض کنید. توجه داشته باشید که از لباس هایی با جنس الیاف طبیعی مثل ابریشم و… استفاده کنید به این خاطر که الیاف طبیعی نسبت به هوا نفوذ پذیر تر هستند.
- خوردن بعضی از غذاها و یا آشامیدن برخی نوشیدنی ها را محدود و یا قطع کنید.
فلفل تند و خوراکی های پر ادویه، باعث بوی بد عرق می گردد. همچنین مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار توانایی بیشتر کردن تعریق را دارد. برای اینکه عرق بوی آزاردهنده نداشته باشد در رژیم غذایی خود از مواد کم شکر، کم کالری و فاقد الکل استفاده کنید و مصرف میوه و سبزیجات فراوان را فراموش نکنید زیرا هضم مواد سبک مثل میوه و سبزیجات و کم چربی برای بدن آسان تر است.
- تکنیک های افزایش آرامش مانند مدیتیشن و یوگا می تواند با کاهش استرس ذهنی، کمک کننده در جهت کنترل تعریق باشد.
استرس باعث می شود غدد لنفاوی بیشتر از پیش فعالیت کند. زیرا این غدد در بدن وظیفه تولید عرق را دارند. برای همین است که در یک ملاقات کاری و یا ارائه یک کنفرانس متوجه تغییر در بوی بدن خود خواهید شد.
- استفاده از لباس ها و پارچه های طبیعی و پنبه ای
لباس های پلی استری و یا لباس هایی که از مواد مصنوعی تولید شده اند اجازه نفس کشیدن به پوست را نمی دهند به این خاطر تجمع باکتری ها روی سطح پوست باعث بوی نامطبوع عرق می شود. از زیر پوش ها و تیشرت های پنبه ای موجود در بازار استفاده کنید که حاوی مواد ضد تعریق بوده و از ماندن رطوبت روی پوست ممانعت نموده و و اجازه ترکیب باکتری ها و عرق را نمی دهد.
روش های درست تشخیص دلایل عرق کردن چیست؟
اصولاً بعد از مراجعه به پزشک قدم اول، معاینه بیمار توسط پزشک است. سپس در گام دوم پزشک در مورد سابقه پزشکی از شما سوالاتی می پرسد. در گام سوم از خون یا ادرار نمونه برداری می شود و در آخر با بررسی نمونه به کشف علت بیماری شما می پردازد، که آیا به خاطر اختلال تیروئیدی، عفونت یا عدم رعایت بهداشت فردی این مسئله عارض شده باشد.
راه های درمان تعریق و عوارض ناشی از آن
اگر پزشک معالج به این تشخیص برسد که علت عرق کردن زیاد و بوی بد آن ناشی از بیماری زمینه‌ای است مطمئناً درمان زودهنگام، قادر به حل مشکل خواهد بود.
- یونتوفورزیس(iontophoresis)
دستگاه پزشکی یونتوفورزیس دستگاهی است که با ارسال جریان برق ملایم به ناحیه مورد نظر کار می کند. زمانی که درمان به وسیله این دستگاه انجام می شود آن ناحیه از بدن را در آب غوطه ور می کنند. شاید با شنیدن جریان الکتریکی دچار ترس و دلهره شوید ولی اینطور نیست چون در برخی از افراد فقط اندکی احساس سوزن سوزن شدن به شما دست می دهد ولی آنقدر این جریان شدید نیست تا باعث شوک شود.
جریان یونتوفورزیس اکثراً به زیر بغل، دست و پا وصل می شود تا به شکل موقتی باعث انسداد غدد عرق گردد.
هر جلسه درمان ۲۰تا۴۰دقیقه و هفته ای ۲-۳جلسه به طول می انجامد. پس از گذشت ۶-۱۰جلسه، به شکل موقت ترشح غدد متوقف می گردد و بعد این جلسات، نیاز به درمان های نگهدارنده است.
- بوتاکس زیر بغل
تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس زیر بغل) در ناحیه زیر بغل می تواند به شکل موقت باعث انسداد غدد تعریق شود.
- مصرف دارو
یکی دیگر از روش های درمانی مصرف دارو است ولی توجه کنید دارو های تجویزی درست استفاده شود چون ممکن است توانایی خنک سازی و کنترل تعریق را از دست دهد.
- دستگاه دستی با قابلیت ساطع کردن امواج مغناطیسی که قابلیت از بین بردن غدد عرق زیر بازو را دارد بنابراین از تعریق ممانعت می کند.
- جراحی(سمپاتکتومی)
در این روش غدد را در منطقه مورد نظر خارج می نمایند یا اینکه سیگنال های عصبی را در آن نقطه قطع می کنند تا پیام تعریق به غدد ارسال نشود.
درمان های گیاهی رفع تعریق و بوی بد آن
برگ شیرین بیان: متخصصان این فن توصیه می کنند روزی ۲ الی ۳ بار منطقه مورد نظر از بدن که زیاد عرق می کند را به وسیله عصاره شیرین بیان بشویید.
برگ مورد: برگ مورد خشک شده را پودر کرده و به ناحیه مورد نظر بمالید. می توانید برگ مورد را به صورت دم کرده غلیظ در آورده و به وسیله آن محل تعریق را شستشو دهید. این گیاه به دلیل خاصیت انقباضی که در غدد عرق ایجاد می کند عمل تعریق را کنترل کرده و بوی بد را درمان می کند.
مریم گلی: جوشانده مریم گلی و میل کردنش و حتی پودر مریم گلی برای زیر بغل و یا داخل کفش در رفع تعریق بسیار موثر است.
برگ حنا: برگ حنا را پودر کرده و به همراه برگ سدر به شکل موضعی روی نقطه مورد نظر بمالید زیرا در رفع عرق بسیار موثر بوده است.
دیدگاه طب سنتی در رفع بوی نامطبوع عرق
سرکه سیب از دیدگاه متخصصان طب سنتی به دلیل قدرت چربی سوزی بالا قادر است باکتری های مضر را از بین برده و بوی بد تعریق را از بین ببرد.
دم کرده نعنا به علت خواص ضد تعریق، درمان ایده آلی برای بوی بد به خصوص ناحیه زیر بغل است.
استفاده کردن موضعی از آبلیمو و چای به علت خاصیت ضد باکتریایی بسیار موثر است. در صورت حساسیت به چای و یا تمایل به ماده دیگر می توان از آب گوجه در کنار آب لیمو استفاده کرد.
از بهترین و تاثیرگذارترین درمان ها استفاده از روغن نارگیل برای از بین بردن بوی نامطبوع بدن به خصوص زیر بغل است.
خاصیت ضد میکروبی این روغن باعث محدودیت در رشد باکتری ها روی سطح پوست شده و عامل بسیار مهمی در مبارزه با این بو می گردد.
پودر صندل هم می تواند رطوبت اضافی پوست را از بین ببرد و باعث خشک شدن سطح پوست و همچنین تمیزی پوست شود. زیرا یک عنصر آئورودیک به شمار می رود. برای استفاده از پودر صندل باید آن را با آبلیمو و گلاب ترکیب کرده و آن را در قسمت مورد نظر بمالید.
دانه شنبلیله با خاصیت آنتی اکسیدانی که دارد برای دفع سموم بدن بسیار کمک کننده بوده و خاصیت ضد باکتریایی آن می تواند عفونت باکتریایی بدن را کنترل نماید.
گوجه فرنگی یکی از درمان های موثر برای مبارزه با بوی نامطبوع تعریق است. زیرا گوجه فرنگی با دارا بودن خواص ضدعفونی کنندگی و ضد باکتریایی توانایی کاهش باکتریایی سطح پوست را دارد. گوجه فرنگی می تواند تعریق زیاد بدن را کاهش دهد. زیرا آب گوجه فرنگی دمای بدن را متعادل می کند.
زمان مراجعه به پزشک چه وقتی است؟
میزان تعرق در افراد مختلف متفاوت است در برخی بیشتر و یا در برخی کمتر است به همین علت بوی بدن افراد نیز متفاوت است. پیشنهاد ما به شما این است در صورت مشاهده عوامل زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- اگر به شکل ناگهانی میزان تعرق شما کمتر یا بیشتر از زمان های گذشته باشد.
- اگر تعرق باعث مختل شدن برنامه های روزانه شود.
- اگر بی هیچ دلیلی دائماً عرق شبانه شما را آزار می دهد.
- اگر در زمان انجام فعالیت های روزانه متوجه تغییر در بوی بدن شدید.
رژیم غذایی روزانه شما در بوی بدن بسیار تاثیر گذار است؛ بنابراین توجه کنید که کمبود چه ویتامینی باعث بوی نامطبوع عرق می شود.
و در پایان باید به این نکته اشاره کرد که درمان قطعی برای بوی بد بدن وجود ندارد اما راه های محافظتی می تواند در کاهش بوی نامطبوع عرق موثر باشد.
با تشخیص بوی نامطبوع تعرق می توانید اعتماد به نفس خود را افزایش داده و جایگاه اجتماعی مطلوبی داشته باشید. پس در کوتاه ترین زمان ممکن به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید و با او مشورت کنید. اگر برایتان مقدور نیست به شکل حضوری به متخصص مراجعه کنید می توانید از مشاوره غیر حضوری متخصصین پوست و مو مجموعه آرا نیک استفاده نمایید.
