در خیلی از مواقع پس از پرسش در مورد یک محصول کاربردی برای ترمیم سوختگی، درمان زخم و محل آن، درمان جوش و از این قبیل موارد پاسخی که دریافت می کنید زینک اکساید است. اصلا متعجب نشوید چون استفاده نمودن از زینک اکساید مربوط به زمان های نزدیک نیست بلکه استفاده نمودن از آن برای درمان انواع زخم ها و سوختگی ها به 2000 سال قبل باز می گردد. البته تاریخچه این ماده اعجاب انگیز نشان می‌دهد که خود ماده معدنی زینک (روی) برای نخستین بار در حدود 500 سال قبل از میلاد یک مرهم طبیعی ترمیم‌کننده در بین نسخه‌های دارویی هند باستان بوده است.
در دنیای امروز ، مصارف زینک اکساید گسترش پیدا کرده است. امروزه، مصارف زینک اکساید گسترش زیادی یافته است. با این حال، امروزه پماد زینک اکساید ماده موثر در بسیاری از کرم‌های سوختگی پای نوزادان، ضد آفتاب‌های معدنی، مکمل‌های ویتامین و داروهای درمان آکنه و … است. با این وجود سوالی که مطرح می شود این است که چه چیزی سبب گشته تا این ماده تا این اندازه پر کاربرد باشد؟ و این که بیشترین مصرف آن در چه مواردی است؟ اگر این سوالات ذهن شما را نیز درگیر نموده است پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
پماد زینک اکساید چیست؟
همان طور که از نام آن پیداست، زینک اکساید از زینک ساخته می شود. یک عنصر فلزی که در طبیعت یافت می‌شود، زینک یا روی است. در حال حاضر زینک در اکثر محصولات الکترونیکی، شیمیایی و خانگی به کار برده می شود. این عنصر هم ما‌نند بقیه عناصر فلزی از جمله آهن یا الکترولیت‌هایی مثل منیزیم، می‌تواند مقا‌دیر مشخصی بار الکتریکی داشته باشد که در فرآیندهای درون بدن انسان مزایای ویژه‌ای ایجاد خواهد کرد. زینک مزایای شگفت انگیزی برای قسمت های مختلف بدن از جمله سیستم ایمنی، مغز ، دستگاه گوارش و پوست دارد. زینک در سلول‌های پوستی ما به عنوان یک واحد ساختمانی برای تولید آنزیم، تولید پروتئین و فرآیندهای سوخت و ساز بدن استفاده می شود.
هرچند که زینک به تنهایی در طبیعت پیدا می شود، اما زینک اکساید به‌طور طبیعی یافت نمی شود. در واقع زینک اکساید در پی یک واکنش شیمیایی و به دنبال ترکیب شدن زینک با مولکول های اکسیژن در اثر حرارت ایجاد می شود.
زمانی که زینک اکساید روی خارجی‌ترین لایه سطح پوست قرار می گیرد، روی پوست یک لایه محافظتی ایجاد می کند. فرمول پیشرفته زینک اکساید در محافظت از پوست از یک عملکرد بسیار قوی برخوردار است که قادر است بدون اینکه روی پوست یک لایه ضخیم و سفید ایجاد کند از آن محافظت نماید. همین ویژگی بود که باعث شد زینک اکساید در میان ترکیبات موجود به جایگاه قابل قبولی دست یابد.
مزایای زینک اکساید و چگونگی کارکرد آن
زینک اکساید مصارف و مزایایی دارد که در ذیل به آن ها اشاره می شود:
- کمک به کم شدن التهاب های ناشی از بثورات پوستی، آلرژی یا تحریکات پوستی (از جمله ادرار سوختگی نوزادان)
- جلوگیری از آفتاب‌سوختگی و محافظت از پوست در مقابل پرتوهای آسیب‌رسان خورشید (به خصوص در پوست‌های حساس به نور)
- محافظت نمودن از پوست در مقابل تمام طیف مضر پرتوهای فرابنفش
- محافظت نمودن در برابر نئوپلازی یا سرطان پوست
- ترمیم زخم و جلوگیری نمودن از عفونت‌های باکتریایی
- بهبود سوختگی‌ها و بافت آسیب‌دیده
- کمک به بهبود ضایعات آکنه
- حفظ کردن رطوبت در پوست‌های خشک
- کم کردن شوره سر
- رفع زگیل
- کاستن آسیب‌های التهابی پوست (مثل روزاسه که یک بیماری شایع پوستی است که در اثر آن پوست، قرمز یا برافروخته می شود و رگ های خونی در صورت قابل رویت می گردد.)
- درمان کردن اختلالات رنگدانه‌ای (مثل ملاسما؛ که یک بیماری پوستی است که روی پوست نقاط و لکه‌های تیره ایجاد می کند.)
- جلوگیری از روند پیر شدن پوست
- بهبود دادن کلاژن سازی و تشکیل بافت جدید هم‌بند
زینک اکساید یک پودر است و در آب محلول نیست اما برای اینکه بیشترین بازده را داشته باشد باید با یک ماده حامل ترکیب گردد مثل مواد آرایشی، ضد آفتاب‌های فیزیکی، بالم ها، پمادها و مرطوب‌کننده‌ها. بعضی از لوسیون‌ها یا کرم‌ها هم حاوی زینک اکساید هستند که همین موضوع، باعث می شود مواد روغنی راحت‌تر به درون پوست نفوذ پیدا کنند.
مزایای مهم زینک اکساید
در قسمت قبل خواص این ماده را به صورت خلاصه و تیتروار مطالعه نمودید، اما در ادامه از برترین خواص زینک اکساید برای پوست مطلع می شوید:
1. زینک اکساید محافظ قوی پوست در برابر آفتاب سوختگی و آسیب‌های ناشی از نور آفتاب
تحقیقات پیشین در زمینه مراقبت پوست ثابت نمود که زینک اکساید از پوست در برابر هر دو نوع پرتو فرابنفش نور خورشید (UVA /UVB) محافظت می نماید. اما بیشتر ضدآفتاب‌های شیمیایی فقط موجب انسداد یک نوع پرتو فرابنفش می شوند.
در دنیای امروز زینک اکساید علاوه بر ضد آفتاب بودن، به فرمولاسیون بیشتر محصولات مراقبت از پوست نیز اضافه می گردد. و همین طور در بیشتر لوسیون‌ها، کانسیلرها، مرطوب‌کننده‌ها، دی دی کرم‌ها، بی بی کرم ها و محصولات ضد پیری مورد استفاده قرار می گیرد.
خصوصیات زینک اکساید برای محافظت نمودن از پوست در مقابل پرتوهای خورشید
- در دنیای امروز زینک اکساید در بعضی ضد آفتاب ها به تنهایی کارکردی شبیه محصولات مراقبت پوست دارند با این تفاوت که آن محصولات از چندین ترکیب برای محافظت از پوست در مقابل پرتوهای فرا بنفش استفاده می نمایند.
- برای جلوگیری از سوختگی ، میزان ایمنی و اثر گذاری یک محصول رابطه مستقیم با مقدار زینک اکساید به کار رفته در فرمولاسیون آن محصول دارد. در محصولات مختلف درصد زینک اکساید متغیر است و همین امر درصد نهایی SPF (عامل محافظتی در مقابل آفتاب) محصولات را معین می نماید.
- درصد زینک اکساید در کرم‌های ضدآفتاب، معمولاً بین 25 تا 30 درصد می باشد.
- در محصولات آرایشی مثل کرم پودر‌ها، مرطوب‌کننده‌های صورت و… حدوداً 10 تا 19 درصد است.
- در یک محصول هر اندازه که زینک اکساید کمتری استفاده شود، اثر محافظتی نیز کمتر می شود.
2. اثربخشی در درمان آکنه
زینک اکساید برای درمان آکنه معمولاً با دیگر ترکیب های ضد باکتری یا ضدالتهابی مثل آنتی‌اکسیدان‌ها، سولفات روی یا زینک گلوکونات ترکیب می گردد. این عناصر در کنار یکدیگر، در زمان درمان و درد آکنه‌های کیستیک یا هورمونی و علائم آن‌ها کمک خواهند کرد.
نتیجه یک مطالعه در سال 2013 و تحقیقات دیگر نشان داد که زینک اکساید می‌تواند از راه های متنوع به درمان و جلوگیری از بروز آکنه کمک نماید، این راه ها عبارتند از :
- کاستن ویژگی های میکروبی یا باکتریایی ناشی از بروز آکنه
- کاهش التهاب ناشی از فعالیت باکتری های ایجاد کننده جوش و مسدود کننده منافذ پوست
- کم شدن احتمال دوباره آکنه در صورت افزایش مقاومت پوست در مقابل آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی
مطالعات حاکی از آن است که استفاده موضعی زینک به تنهایی یا با ترکیبات دیگر بسیار تاثیر گذار است و این بخاطر خصوصیات ضدالتهابی و قابلیت کاهش دهندگی باکتری های ایجاد کننده جوش است.
گاهی متخصصان برای درمان آکنه آنتی بیوتیک تجویز می نمایند اما مدتی بعد باکتری های ایجاد کننده آکنه مقاوم می شوند و کارایی آنتی بیوتیک ها و لوسیون ها از دست می رود اما زینک اکساید حتی در مواردی که آکنه مقاوم به آنتی بیوتیک نیز دارند موثر است.
3. درمان بثورات و تحریک های پوستی (شامل سوختگی ناشی از ادرار نوزادان)
نتایج بسیاری از مطالعات اذعان می دارند که زینک اکساید در زمینه رشد یافتن بافت جدید، ترمیم شدن پوست، بهبود زخم‌ها و پیشگیری از التهاب کمک کننده است. می توان از زینک اکساید برای کمک به درمان طبیعی موارد زیر بهره گرفت:
- سوختگی ناشی از ادرار نوزادان
- تب‌‌خال‌های دهانی
- زخم‌های روی پوستی
- خراش و ساییدگی‌ها
- سوختگی
- تحریک ناشی از استفاده کردن از محصولات شیمیایی
زینـک اکسـاید یک ماده موجود رایج و تاثیر گذار در بیشتر کرم‌های تجویزی برای ادرار سوختگی نوزادان است. پمادهایی که زینـک اکساید دارند یک لایه محافظ روی پوست تشکیل می دهند که به محافظت از پوست حساس کودک در مواجه با مواد محرک و باکتری‌ها کمک می نماید. خوب است در زمینه التهاب ناشی از بثورات پوشک نیز طبق تجویز پزشک متخصص اطفال به‌صورت زیاد و مکرر از زینـک اکسـاید استفاده شود.
می‌توان با استفاده از پماد زینـک اکسـاید 5 درصد، در نوزادانی که بثورات پوشک ناشی از اسهال دارند علائم را کاهش داد.
4. جلوگیری از بروز عفونت‌های باکتریایی
زینـک اکسـاید قادر است مثل یک قابض ملایم عمل کند و از عفونت‌های باکتریایی پوست جلوگیری نماید. از موارد مصرف سنتی محصولات زینک اکساید می‌توان به درمان زخم و جراحت‌های ایجاد شده به دنبال جراحی و زخم‌های دهانی اشاره نمود. زینـک یک ماده معدنی مهم است که عملکرد آنزیم ها را تنظیم و آسیب های لایه بیرونی پوست را بهبود می دهد و کلاژن و بافت هم بند جدید ایجاد می کند. زینـک اکسـاید با استفاده از روش کنترل چسبندگی و پیشگیری از ورود باکتری‌ها، عفونت‌های باکتریایی را کاهش می دهد.
5. تاثیرات ضد پیری و بهبود یافتن آسیب‌های بافتی
زینک اکساید باعث رشد یافتن بافت پوست جدید و تولید کلاژن می شود. کلاژن نقش اساسی در جوانی و نشاط پوست دارد. بدن ما به زینک و دیگر مواد معدنی نادر برای کلاژن سازی و ترمیم بافت هم‌بند نیاز مبرم دارد.
تحقیقات نشان می دهد که درمان پوست آسیب‌دیده، زخم پوستی یا پوست خشک به کمک محصولات زینک اکساید تنها در مدت 48 ساعت باعث بهبود عوارض پوستی، ترمیم یافتن بهتر، بازیابی رنگدانه ها و کم شدن التهاب می شود.
طرز استفاده از زینک اکساید
زینک اکساید در محصولات مختلفی موجود است. درست است که این ماده به‌تنهایی یک محصول درمانی روی پوست است و باعث بهبود یافتن سلامت پوست می شود اما با این حال شما می‌توانید درمان موضعی با زینـک اکسـاید را به همراه استفاده از یک مکمل ویتامین حاوی زینک کامل نمایید تا شاهد نتایج بهتری باشید.
نکته: هنگام استفاده نمودن از مکمل زینک، بیش از حد مجاز روزانه مصرف نکنید.
پماد زینـک اکسـاید بهترین راه درمان خراشیدگی های کوچک ، غیر‌عفونی و سوختگی است. روی محل آسیب‌دیده زینک بزنید و بعد پانسمان کنید یا در مقابل هوا بگذارید تا خشک شود. قبل از استفاده از زیـنک اکسـاید دست و ناحیه ای که می خواهید پماد بزنید را بشویید.
هنگام استفاده از زینـک اکسـاید، آن را مستقیماً به قسمت آسیب دیده بمالید و مراقب باشید که به چشم و گوش و دهان وارد نشود.
کرم‌های ضد آفتاب دارای زینک اکساید
در زمان خرید ضدآفتاب، لیبل محصول را با دقت مطالعه و یک ضد آفتاب با طیف گسترده انتخاب نمایید. زینک اکساید تاثیر گذار ترین ترکیب برای محافظت نمودن از UV-B و انواع UV-A خواهد بود.
در به کار بردن کرم ضدآفتاب دارای زینک اکساید یا هر ضد آفتاب دیگر، توجه به برخی نکات ضروری است:
- ضدآفتاب را 15 تا 30 دقیقه پیش از خروج از خانه و در معرض نور خورشید قرار گرفتن استفاده نمایید.
- استعمال ضد آفتاب تنها برای دست و صورت نیست. سایر نقاط حساس مثل بالای گوش‌ها، پشت گردن، نقاط فوقانی سر، لب‌ها و روی پاها را که خارج از لباس هستند هم ضد آفتاب بزنید.
- فراموش نکنید بعضی داروها باعث حساس شدن پوست نسبت به نور خورشید می گردد. مثل آنتی بیوتیک ها، فوروزماید، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و… پس اگر هر کدام از این داروها را مصرف می کنید، باید در برابر نور خورشید مراقبت بیشتری انجام دهید.
- با تجویز پزشک یا داروساز، ویتامین D مصرف نمایید.
در ساعاتی که تابش پرتو فرابنفش به اوج خود می رسد، یعنی از ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر، در مقابل نور آفتاب قرار نگیرید به ویژه اگر - حساس هستید.
کلام آخر
یکی از مواردی که در منزل هر فرد باید یافت شود، پماد زینک اکساید است که استفاده از آن مزایای زیادی دارد. ما در این مقاله در مورد نحوه استفاده زینک اکساید ، فواید آن و نحوه مصرف آن صحبت نموده ایم. چنانچه پس از مطالعه این مقاله سوال یا ابهامی دارید می توانید در بخش نظرات ثبت نمایید تا در اسرع وقت مشاوران مجرب سایت آرانیک پاسخگوی شما باشند. از این که تا پایان این مقاله همراه ما بودید، سپاسگزاریم.
